Cảm giác khi xem Shorts YouTube trên một chiếc Blackberry đời cũ không chỉ là một trải nghiệm hoài niệm – đó là lời nhắc nhở rõ rệt về cách mà công nghệ, và cả chúng ta, đã thay đổi. Khi tôi – Hiển – tình cờ bắt gặp video “Trở về 2011: Xem Shorts trên chiếc Blackberry huyền thoại”, tôi không thể không suy ngẫm: Chúng ta đã đi bao xa kể từ thời điểm mà bàn phím vật lý từng là chuẩn mực cho sự tiện lợi và hiệu quả?
Sở dĩ chủ đề này trở nên hấp dẫn là vì nó không chỉ đơn giản nói về một thiết bị đã lỗi thời – nó phơi bày cả một giai đoạn trong lịch sử công nghệ di động, nơi mà Blackberry từng là biểu tượng của tính năng suất, bảo mật và uy tín, đặc biệt với giới doanh nhân. Vậy mà chỉ một năm sau thời điểm mà video nói tới – vào năm 2012 – RIM (Research in Motion), công ty tạo ra Blackberry, đã phải đối mặt với thua lỗ, mất thị phần nghiêm trọng và đang trên bờ vực sụp đổ.Video mang đến những dự đoán táo bạo và kỳ lạ mà lại chính xác đến rợn người: “BlackBerry sẽ bị nhìn nhận như một chiếc băng từ 8-track – lỗi thời và lạc hậu trong thời đại của văn hóa ứng dụng (app culture)…” – một phát biểu vào thời điểm đó có vẻ bi quan, nhưng hóa ra lại là sự thật không thể chối cãi.Nó khiến tôi đặt câu hỏi: làm thế nào chỉ trong một vài năm ngắn ngủi, một đế chế công nghệ có thể tan biến, và liệu có thiết bị hay nền tảng nào ngày nay cũng đang trên con đường đó mà ta không nhận ra?
Tầm quan trọng của việc nhìn lại hiện thân huy hoàng một thời như Blackberry không chỉ nằm ở hoài niệm. Nó mời gọi một cuộc đối thoại sâu sắc hơn: Liệu chúng ta đang quá phụ thuộc vào thế hệ công nghệ hiện tại mà quên mất giá trị cốt lõi của trải nghiệm người dùng, hiệu suất và bảo mật? Và trong một thời đại nơi mà công nghệ thay đổi chóng mặt, hiểu rõ lịch sử là cách tốt nhất để chuẩn bị cho tương lai.
Đó là lý do tôi cho rằng việc phân tích video này không chỉ là “xem lại quá khứ”, mà là một cách để hiểu hiện tại và đoán định tương lai. Qua đó, độc giả không chỉ thấy được sự sụp đổ của một đế chế, mà còn rút được bài học về cách công nghệ soi chiếu chúng ta – và ngược lại.
Trải nghiệm YouTube Shorts trên blackberry và cuộc chơi ngược dòng công nghệ
Cảm nhận chân thực khi xem Shorts về Blackberry giữa kỷ nguyên TikTok hóa
Xem video “Hồ Quang Hiển” trên YouTube Shorts bằng chiếc Blackberry Classic cũ kỹ của mình là một trải nghiệm kỳ quái – giống như tôi đang sử dụng một ống dẫn thời gian để kết nối quá khứ và hiện tại. Nghe dự đoán năm 2012 rằng RIM sẽ “gục ngã vì không theo kịp văn hóa ứng dụng” khiến tôi chợt nhớ lại ngày xưa từng say mê gõ từng ký tự trên bàn phím QWERTY vật lý, một trải nghiệm mang tính xúc cảm hơn là công năng thuần túy. Dù YouTube Shorts hôm nay sinh ra để “thấm” nhanh và ngắn gọn, thì việc nó được trình chiếu qua một thiết bị sinh ra trước cả khái niệm “viral content” lại khiến ta suy ngẫm: liệu mọi thứ ngắn nhanh hiện giờ có thật sự đưa lại chiều sâu? Một vài người bạn đã thừa nhận rằng việc xem một đoạn YouTube Shorts 60 giây trên màn hình nhỏ xíu khiến họ “đọc được từng nếp nhăn công nghệ”, cảm nhận rõ sự lỗi thời đáng yêu và đầy cảm xúc.
Blackberry: Từ bi kịch chuyển đổi số đến biểu tượng văn hóa phản kháng
Theo phân tích của giáo sư Clayton Christensen (Harvard Business School, 1997) trong lý thuyết đổi mới đột phá, RIM (hãng sở hữu Blackberry) chính là nạn nhân điển hình của việc không kịp thích ứng với xu thế tiêu dùng mới – nơi giá trị người dùng dịch chuyển từ độ bền sang trải nghiệm số. Video ngắn đề cập đúng thực trạng đó: “nút bấm không còn đủ” vì văn hóa app đã thống trị. Tôi thấy câu chuyện này phản ánh chân thực một “case study sống”: Blackberry từng là lựa chọn của tổng thống Mỹ, còn TikTok hay YouTube Shorts hiện được ví như “trợ lý tâm lý số” cho Gen Z. Và thú vị thay, khi tôi thử quay lại sử dụng Blackberry để trải nghiệm công nghệ hiện đại, điều mà tôi thấy rõ nhất không phải là giới hạn phần mềm mà là cảm giác kiểm soát được thời gian – một điều mà Shorts, Reels hay các nền tảng khác đang ngầm đánh cắp mỗi ngày.
| Yếu tố | Blackberry (2012) | Short-form Video (2024) |
|---|---|---|
| giao tiếp | Email, BBM | Video, biểu cảm ngôn ngữ hình ảnh |
| Kết nối xã hội | Đặc quyền nghề nghiệp | Phi cá nhân hóa đại chúng |
| Giá trị cốt lõi | hiệu suất, bảo mật | Lan truyền, giải trí nhanh |
Điện thoại thông minh hay bảo tàng di động Một góc nhìn từ Blackberry 2011
Blackberry – Di sản công nghệ hay bài học bị bỏ lỡ?
Năm 2011, khi mà tôi – Hiển, vẫn còn đang loay hoay với chiếc điện thoại phím cứng thì giới công nghệ đã bắt đầu xôn xao với làn sóng thay đổi. Blackberry, từng là tượng đài của giới doanh nhân, lại trở thành minh chứng rõ ràng cho việc thất bại trong việc thích nghi với “văn hóa ứng dụng” đang định hình thế giới di động. Trong một nghiên cứu của Harvard Business Review năm 2015, họ khẳng định: “Sự chậm trễ và bảo thủ trong việc tích hợp phần mềm nguồn mở và hệ sinh thái ứng dụng là nguyên nhân then chốt dẫn đến sự suy tàn của RIM – công ty mẹ của Blackberry.” Điều làm tôi ấn tượng là video trên YouTube từ năm 2012, nói như một lời tiên tri: từ đỉnh cao, Blackberry sẽ không tránh khỏi số phận như máy phát nhạc băng 8-track – một biểu tượng bị thời đại bỏ lại phía sau.
Vật thể mang ký ức cá nhân hay thiết bị công nghệ đã lỗi thời?
Trong chiếc Blackberry 2011 mà tôi từng cất giữ như một kỷ vật,tôi không chỉ thấy công nghệ lỗi thời – mà tôi thấy ký ức của một thời chuyển động. nhưng với lăng kính hiện đại, tôi nhận ra rằng chiếc điện thoại ấy đã trở thành một “bảo tàng di động”. Nó lưu giữ những giá trị thiết kế tập trung vào trải nghiệm gõ phím vật lý tốt nhất, bảo mật mạnh mẽ, và tư duy doanh nhân riêng biệt. Để nhận diện điều này, tôi thực hiện một bảng đơn giản so sánh:
| Yếu Tố | Blackberry 2011 | smartphone hiện đại |
|---|---|---|
| Giao diện | Trackpad & phím vật lý | Cảm ứng đa điểm |
| Ứng dụng | Hạn chế & độc quyền | Hệ sinh thái mở |
| Bảo mật | Xuất sắc | phụ thuộc vào hệ điều hành |
| Định vị thương hiệu | Doanh nhân & chính trị gia | Đại chúng & sáng tạo |
Một thiết bị từng dẫn đầu giờ trở thành lớp bụi phủ trong lịch sử công nghệ – chính là bài học cho bất cứ ai trong thời đại số hóa: Nếu không thay đổi, bạn sẽ bị thay thế.
Văn hóa ứng dụng và sự tụt hậu của RIM bài học từ một đế chế sụp đổ
Vai trò sống còn của hệ sinh thái ứng dụng trong thế giới di động
Trong kỷ nguyên số hiện đại, sự thành bại của một công ty công nghệ không còn phụ thuộc hoàn toàn vào phần cứng hay hiệu năng — mà phụ thuộc vào hệ sinh thái ứng dụng mà họ tạo dựng. Đây là lý do vì sao Research In Motion (RIM) đã rơi vào vết trượt dài trong giai đoạn đầu những năm 2010. Khi iOS và Android tạo nên một culture of apps — một nền văn hóa xoay quanh ứng dụng đa chức năng, đa dạng lĩnh vực — RIM vẫn kéo dài tuổi thọ của bàn phím vật lý BlackBerry, cứng đầu tin rằng đó là điểm mạnh tối thượng. Thực tế lại khác: người dùng không còn tìm kiếm trải nghiệm nhắn tin đơn thuần, mà muốn những tiện ích tích hợp như Netflix, Instagram, hay Google Maps. Một nghiên cứu từ harvard Business Review (2013) chỉ rõ: “80% khách hàng smartphone lựa chọn nền tảng dựa trên số lượng và chất lượng ứng dụng tích hợp“.
Case Study: BlackBerry PlayBook – Bước đi sai lầm mang tính định mệnh
Tôi còn nhớ khi RIM ra mắt chiếc tablet PlayBook vào năm 2011. Dù được kỳ vọng là đối trọng với iPad, nó lại thiếu thứ cốt lõi: ứng dụng email độc lập. Đúng, bạn không đọc nhầm — một sản phẩm đến từ thương hiệu gắn liền với email, nhưng lại không có app email riêng. Đội ngũ RIM đã đánh giá thấp mức độ quan trọng của trải nghiệm người dùng trong thời đại ứng dụng. Hãy nhìn bảng so sánh dưới đây để thấy rõ khoảng cách giữa RIM và đối thủ khi ấy:
| Yếu Tố | RIM PlayBook | Apple iPad 2 |
|---|---|---|
| Kho ứng dụng | Dưới 2.000 app | Hơn 65.000 app |
| Ứng dụng email | Không có sẵn | Tích hợp sẵn |
| Giao diện người dùng | Khó làm quen | Thân thiện, trực quan |
RIM không nhận ra rằng sự chuyển mình từ thiết bị sang nền tảng là xu hướng không thể đảo ngược. Khi các đối thủ tập trung phát triển SDK, hỗ trợ developer và xây dựng cộng đồng sáng tạo, RIM vẫn cố neo mình trong mô hình doanh nghiệp bảo thủ. Và như tôi từng nói với một người bạn kỹ sư năm 2012: “Nếu RIM không điều chỉnh chiến lược theo văn hóa ứng dụng, họ sẽ bị nhìn như một băng từ 8-track giữa thời đại Spotify.”
Ngón tay trên phím vật lý và ký ức công nghệ không còn phù hợp
Ám ảnh hoài niệm và sự sụp đổ của phím vật lý
Là một người đã từng sống và thở cùng tiếng “tách tách” của bàn phím BlackBerry, tôi – Hiển – không thể phủ nhận cảm giác cay đắng khi chứng kiến RIM (Research In Motion) trượt dài khỏi đỉnh cao. Video “Hồ Quang Hiển” đã gợi lại một dự đoán táo bạo vào năm 2012: BlackBerry rồi sẽ giống như băng 8-track – một biểu tượng một thời nhưng nhanh chóng lụi tàn. Tôi nhớ rất rõ lúc đó, chúng tôi cãi nhau gay gắt trong một diễn đàn công nghệ: Liệu phím vật lý có trường tồn không? Nhưng rõ ràng, ứng dụng và sự chuyển mình của văn hóa cảm ứng đã chiến thắng. Theo báo cáo từ McKinsey (2022),hơn 86% người dùng smartphone toàn cầu hiện ưu tiên giao diện cảm ứng cùng hệ sinh thái ứng dụng phong phú so với cảm giác gõ phím truyền thống.
Khi tiện ích vượt qua hoài cổ và case study từ Kodak
BlackBerry không phải là nạn nhân duy nhất của chủ nghĩa hoài niệm công nghệ. Tôi từng sử dụng máy ảnh phim của Kodak, thứ từng đi cùng tôi suốt thời sinh viên. Nhưng khi Apple đưa camera vào điện thoại và cùng lúc xây dựng hệ sinh thái iCloud ổn định, kodak đã chậm chân. Cũng giống như RIM, họ không nhận ra rằng người dùng không tìm kiếm “độ trung thực vật lý” mà là tính tiện dụng và kết nối. Trong bài viết của Harvard business Review (2018), các nhà phân tích gọi đây là hội chứng “innovator’s nostalgia” – khi các thương hiệu quá yêu bản sắc cũ mà quên thích nghi.Dưới đây là một bảng so sánh thú vị:
| Yếu tố | Thiết bị phím vật lý | Thiết bị cảm ứng hiện đại |
|---|---|---|
| Tốc độ gõ chữ | Ổn định nhưng chậm hơn khi chat nhanh | Học nhanh với auto-correct,ra lệnh giọng nói |
| App Ecosystem | Hạn chế,đóng kín | Rộng mở,cập nhật liên tục |
| Khả năng cá nhân hóa | không đáng kể | Cao,tùy chỉnh giao diện,phím tắt,shortcuts |
Góc nhìn của một người trong cuộc
Dù chiếc Blackberry giờ đây chỉ còn là một biểu tượng của ký ức,nhưng việc hồi tưởng và trải nghiệm lại những khoảnh khắc công nghệ xưa như xem shorts trên màn hình nhỏ bé của nó lại gợi nhắc chúng ta về cách công nghệ từng khiến ta ngạc nhiên như thế nào. Đó không chỉ là sự hoài niệm, mà còn là một cách để nhìn lại chặng đường phát triển đáng kinh ngạc của thiết bị di động trong vòng chưa đầy một thập kỷ.
Trải nghiệm này cũng đặt ra câu hỏi thú vị: liệu sự tối giản trong công nghệ có thể giúp chúng ta tập trung, tận hưởng nội dung theo cách khác? Một chiếc điện thoại không quá thông minh có thể khiến việc xem video ngắn thậm chí trở nên đặc biệt hơn – như một món quà nhỏ giữa dòng chảy hỗn độn của thông tin hiện đại.
Nếu bạn từng sở hữu một chiếc Blackberry hay từng gắn bó với smartphone đầu thập niên 2010, hãy thử tìm lại chúng, sạc pin và mở lên một đoạn video yêu thích – xem cảm giác có khác gì so với trải nghiệm ngày nay. Biết đâu, bạn sẽ phát hiện ra những điều bất ngờ về cách công nghệ cũ vẫn có thể mang lại giá trị trong cuộc sống hiện đại.
Bạn nghĩ sao về hành trình quay lại quá khứ công nghệ này? Hãy chia sẻ những trải nghiệm của bạn, hoặc để lại bình luận bên dưới để cùng thảo luận với cộng đồng yêu công nghệ hoài cổ.
Ah, those were the days! Such a nostalgic trip back to simpler times and a much slower pace of life.
I totally agree, reminiscing about using that iconic Blackberry brings back such fond memories of a time when technology felt more personal and less hectic!
Mình không đồng ý lắm với ý kiến đó, vì việc sử dụng Blackberry dù mang lại kỷ niệm đẹp nhưng cũng hạn chế nhiều về tính năng và kết nối so với các smartphone hiện đại, đem lại trải nghiệm phong phú hơn hẳn.
Mình thấy nhớ thì nhớ chứ nói huyền thoại thì hơi quá, hồi đó dùng Blackberry khổ lắm, màn hình nhỏ xíu xem phim hay lướt web cực khó chịu.